Yıkılması Gereken Bir “Kale”: Sporda Cinsiyet Eşitsizliği

Sporun hem sağlıklı bir vücut için ciddi bir katkı sağlaması hem belirli bir yaşam disiplini kazandırması hem de popüler bir figür olması onu gençler nezdinde rağbet gösterilen bir alan yapıyor. Türkiye gibi büyük bir genç nüfusa sahip bir ülkede de bu durum farklı değil elbette. Gençlerin çok önemli bir bölümü, amatör olarak yapmanın
yanında profesyonel olarak da sporla ilgileniyorlar.

Bu denli geniş ve kalabalık bir nüfusa sahip spor dünyasında pek çok kez karşımıza çıkan olumsuz başlık ise cinsiyet eşitsizliği. Sadece Türkiye’de de değil üstelik, sporda cinsiyet eşitsizliği, dünyanın genelinde “güçlü ama yıkılması gereken bir kale” olarak görülüyor.

Kadın Sporcular: Yarıdan Daha Az

Tüm sporlarda kadınlar ve erkekler arasında eşit fırsatlar, haklar ve imkanlar sağlanması anlamına gelen sporda cinsiyet eşitliği, şu hedef doğrultusunda ilerler: Cinsiyet temelli ayrımcılığın ortadan kaldırılması ve kadınların spor dünyasında erkeklerle eşit şekilde yer alabilmesi.
Türkiye’de bugün 15.325.008 lisanslı sporcu bulunuyor. Bu sayının 6.389.265’ini kadınlar oluşturuyor. Kadınlar için Spor ve Fiziksel Aktivite Derneği’nin (KASFAD), Türkiye spor dünyasında kadın-erkek eşitsizliğinin boyutlarına dair hazırladığı “Sporda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Raporu 2023” bize önemli içgörüler sunuyor. Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) ve Türkiye Üniversite Sporları Federasyonu (TÜSF) verilerinin dahil edilmediği rapor, toplam 62 spor federasyonun sporcu verileri üzerinden hazırlandı. Rapora göre, bu 62 spor federasyonuna kayıtlı toplam lisanslı sporcu sayısında kadın sporcu oranı %36,72 (2.678.104), erkek sporcu oranı ise %63,28 (4.615.938). Lisanslı kadın sporcu sayısının en yüksek olduğu 5 spor dalı; satranç (402.956), voleybol (324.842), tekvando (279.712), atletizm (140.310) ve yüzme (121.784). Kadın sporcu oranının erkek sporcu oranından daha fazla olduğu sporlar ise şöyle sıralanıyor: Voleybol (%69,27), dans sporları (%68,21), buz pateni (%66,55), cimnastik (%63,66), halk oyunları (%59,65) ve binicilik (%57,47). Geriye kalan 56 spor federasyonunda lisanslı erkek sporcu sayısı daha fazla.
Rapor, “spor yönetimi” tarafında da cinsiyetler arasındaki uçurumu açıkça ortaya koyuyor. Raporda, bu başlıkta öne çıkan bilgiler şu şekilde:

• 59 spor federasyonuna bağlı toplam 302.502 antrenörün %33,75’i (102.090) kadın,
• Kadın antrenör sayısının en yüksek olduğu ilk 5 spor dalı; satranç (23.843), cimnastik (15.101), herkes için spor (7.505), halk oyunları (6.616) ve badminton (5.916). En düşük olduğu 5 spor dalı ise; geleneksel güreş (0), geleneksel spor dalları (1), kaykay (4), hava sporları (11) ve e-spor (12).
• 25 spor federasyonunun yönetim kurullarında kadın üye bulunmuyor,
• Spor federasyonlarının genel sekreterlerinin yüzde 14,06’sı, yönetim kurulu üyelerinin ise yüzde 8,10’u kadın,
• Gençlik ve Spor Bakanlığı yönetim kademelerinde kadın yönetici yok,
• Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) Yönetim Kurulu’nda kadın üye oranı %35,29, erkek üye oranı ise %64,71.

2023’teki Başarılar

Türkiye'de kadın sporcular, 2023 yılında katıldıkları uluslararası organizasyonlardan 1338 altın, 1439 gümüş ve 1292 bronz olmak üzere 4 bin 69 madalyayla döndüler. Kadın sporcular, lisanslı sporcuların yüzde 42'sini oluşturmasına karşın başarı yüzdesi açısından erkek sporcuları geride bıraktı.
Kadın sporcuların dünya ve Avrupa şampiyonalarındaki karnesi ise şöyle oluştu: 2023’te 86 kadın sporcu dünya şampiyonu, 219 kadın sporcu ise Avrupa şampiyonu oldu. 2023’te en büyük başarı 461 madalya ile kick boksta elde etti. Kick boksçuları 450 madalyayla tenisçiler, 416 madalyayla wushu sporcuları, 348 madalyayla yüzücüler, 268 madalya ile de tekvandocular takip etti.
Bu noktada Kadın Milli Voleybol Takımı’na  ayrı bir paragraf açmak gerekiyor. Paragrafa başlamadan önce de Zorlu Holding şirketlerinden Vestel’in Türkiye kadın voleyboluna verdiği desteğe vurgu yapmakta yarar var. Vestel, 2016-2017 sezonunun başından 2019-2020 sezonunun sonuna kadar Sultanlar Ligi olarak adlandırılan kadın voleybol liginin isim sponsoru oldu. Yine uzun yıllar Kadın Milli Voleybol Takımı’nın formasında göğüs sponsorluğunu üstlendi. Bununla beraber Vestel’in kadın voleyboluna desteği sürüyor. Türkiye Voleybol Federasyonu ile yapılan anlaşmaya göre Vestel, önümüzdeki 3 sene boyunca Türkiye voleyboluna destek vermeyi sürdürecek.
Gelelim kadın voleybolcularımızın sportif başarılarına. 2023 yılını hem FIVB Milletler Ligi şampiyonluğu hem de Avrupa şampiyonluğu ile kapatan “Filenin Sultanları”, bu yıl yapılacak Olimpiyat Oyunları’nda da en büyük şampiyonluk adayı. Şu önemli ayrıntıyı vermeden bu bahsi kapatmayalım: Kadın voleybolcuların Avrupa’da gelen zaferini takip eden günlerde Türkiye’de voleybol altyapılarına başvuru için internette yapılan aramalar %700 arttı.

Eşitsizliğin Önüne Geçmek için Ne Yapmalı?

Prof. Dr. Canan Koca tarafından 2020 yılında hazırlanan “Sporda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği” raporu “ne yapmalı?” sorusuna önemli cevaplar veriyor. Raporda 6 ilke olarak verilen yol haritası şu şekilde:
“-Kadınların liderliğini ve sporun her alanına katılımını teşvik etmek için sistematik çabalar üstlenilmeli,
-Sporda kadına ve kız çocuklarına yönelik şiddeti önlemek için bu şiddete spora destek aracılığıyla cevap verilmeli,
-Kadın sporlarına yatırımdaki boşluk kapatılmalı ve kadınlar ve kız çocukları için ekonomik fırsatlar teşvik edilmeli,
-Spor medyasında kadınların eşit katılımı sağlanmalı ve toplumsal cinsiyet kalıplarını ortadan kaldırmak adına kadın rol modeller yaratarak doğru iletişim sağlanmalı,
-Yaşam becerileri eğitimi fırsatları ile kız çocuklarının okul ve/veya toplum temelli etkinliklerin bir parçası olarak spor ve fiziksel aktiviteye katılmaları adına onları desteklemek için çaba sarf edilmeli.”

Zorlu Holding şirketlerinden Vestel; futbol, voleybol, basketbol, , hentbol, yüzme, jimnastik ve Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu bünyesinde yer alan branşlarda  sponsorluklara imza atıyor. Sporda cinsiyet eşitsizliğinin önüne geçmek ve fırsatların herkes için eşit olduğu bir dünya yaratmak için yola çıkan Zorlu Holding, şirketlerinden Vestel ile kadın sporcularımızın çok fazla sayıda olduğu jimnastikte Cimnastik Milli Takımlar Ana Sponsoru, voleybolda ise Kadın Voleybol Milli Takımları Ana Sponsorluğu görevlerini üstleniyor. Bununla birlikte; 2022’de Manş Denizi’ni, 2023’te Kuzey Kanalı’nı, 2024’te ise Cork Boğazı’nı geçerek ilklere imza atan genç yüzücü Aysu Türkoğlu’na da sponsorluk yapıyor.

Vestel CEO’su Ergün Güler, sponsorluklar noktasında hangi anlayışla hareket ettiklerini şöyle aktarıyor: “Spora yapılan yatırımı bir sosyal sorumluluk olarak değil aksine hem markamıza hem de desteklediğimiz spor dalına yapılan uzun soluklu bir toplumsal yatırım olarak görüyoruz.” Güler, bu bağlamda yapılanları ise şöyle özetliyor: “Spor sponsorluklarındaki başarıyı sağlayan en önemli etken sürdürülebilirlik. Voleybola yıllardır kesintisiz ve artırarak verdiğimiz destek sayesinde bugün voleybol denildiğinde akıllara Vestel geliyor. İşbirliğimizin hem Türk voleyboluna hem de markamıza katkısı çok büyük. Toplumun gelişiminde sporun kritik rol oynadığının bilinç ve farkındalığıyla, spora yatırım yapmakta sadece voleybol ile sınırlı kalmadık. Futbol, hentbol, basketbol, yüzme ve Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu bünyesinde yer alan branşlar gibi gelecekte büyük başarılar elde edeceğine inandığımız farklı dallara da desteğimizi sürdürdük. Yine Türkiye Cimnastik Federasyonu’na destek vermekten mutluluk duyuyoruz. Cimnastikte yoğun bir mücadele veren gençlerimize ihtiyaç duydukları desteği sunuyoruz. Spor sponsorluklarında önem verdiğimiz bir diğer konu da kadın sporcuların gelişmesi ve ilerlemesi. DesteklediğimizTürkiye A Milli Kadın Voleybol Takımı , Kastamonu Belediyesi Spor Kulübü Kadın Hentbol Takımı ve Kadın Cimnastik Milli Takım sporcularımızın elde ettiği başarılar ülkemiz için çok kıymetli. Vestel olarak bu kadınları desteklemek bizim için gurur kaynağı.”