22 Nisan: Dünya’nın Günü

Dünya Günü nedir, nasıl ortaya çıkmıştır?

28 Ocak 1969. Güney Kaliforniya'nın Santa Barbara kenti yakınlarındaki Santa Barbara Kanalı. Kıyıdan 6 mil (10 km) uzakta, Union Oil'in Dos Cuadras Açık Deniz Petrol Sahası’ndaki A Platformu’nda bir patlama meydana geldi. Takip eden 10 günlük süre içerisinde 80.000 ila 100.000 varil ham petrol Santa Barbara Kanalı'na ve sahillerine döküldü, tüm kıyı şeridi petrole bulandı. Sızıntı, kanaldaki deniz yaşamını da olumsuz etkiledi. Yaklaşık 3.500 deniz kuşu sızıntı etkisiyle yaşamını yitirdi. Deniz kuşlarının yanı sıra yunuslar, foklar ve deniz aslanları gibi deniz hayvanları da sızıntıdan etkilenerek hayatını kaybetti.  1969 yılında yaşanan bu petrol sızıntısı, 2010 Deepwater Horizon ve 1989 Exxon Valdez’den sonra ABD tarihindeki en büyük üçüncü sızıntı olarak yerini aldı.
Yaşanan bu çevresel felaket, her kesimden büyük bir tepkiye neden olurken ABD medyasında da geniş yankı buldu. Bu tepki ve takip, birkaç yıl içinde çok sayıda çevre mevzuatının ortaya çıkması sonucunu doğurdu. ABD'deki modern çevre hareketinin yasal ve düzenleyici çerçevesi bu vesileyle gerçekleştirildi.

Bir Fikir ve Dünya’ya Özel Bir Gün

Santa Barbara Kanalı felaketinin dünya tarihine, dünyanın takvimine en büyük yansıması, her yıl 22 Nisan’da kutlanan Dünya Günü’nün belirlenmesinde tetikleyici rol oynaması oldu. Peki nasıl, ne oldu da süreç, Dünya Günü’nün ilan edilmesine kadar gitti?
Burada bir ismi zikretmek önem taşıyor, ABD’li aktivist John McConnell. Yine 1969 yılında, San Francisco’da düzenlenen Ulusal UNESCO Dünya Konferansı'na katılan McConnell, “Dünya Günü” fikrini ortaya attı. Fikrini temellendirdiği bakış açısını, “yaşamı ve dünyanın güzelliğini kutlayarak gezegenin karşı karşıya kaldığı çevresel tehditlere dikkat çekmek” olarak açıkladı.

İlk Dünya Günü: 1970

John McConnell’ın Dünya Günü kutlamaları için önerdiği ilk tarih, gece ve gündüzün eşit olduğu ekinoks zamanı olan 21 Mart'tı. Fakat ilk Dünya Günü’nün kutlandığı gün 22 Nisan 1970 olarak kayıtlara geçecekti.
İlk Dünya Günü’nün gerçekleşmesinde dönemin Wisconsin Senatörü Gaylord Nelson'un büyük bir desteği oldu. “Organizatör” tarafında ise özellikle güneş enerjisi kullanımının yaygınlaşmasına yönelik çabalarıyla bilinen çevreci Denis Hayes ismi karşımıza çıkıyor. 20 milyon Amerikalıyı çevre reformu lehine barışçıl gösteriler kapsamında bir araya getiren 1970 yılı Dünya Günü kapsamında birçok konferans ve sempozyum düzenlendi, çevre sorunlarına dikkat çekildi. ABD'nin ilk "Temiz Hava Yasası" ve "Temiz Su Yasaları" hazırlandı.
Dünya Günü için kritik birkaç tarih var. Bunlardan bir tanesi 1990. Dünya Günü, bu tarihten itibaren, ABD'yi aşan ve uluslararası çapta kutlanan bir güne dönüştü. Çevre sorunlarının durumunu dünya sahnesine taşıyan 1990 Dünya Günü etkinlikleri, 1970'teki ilk organizasyondan farklı olarak, daha güçlü pazarlama araçlarıyla ve televizyon ve radyonun işin içinde olduğu büyük bütçelerle kutlandı. 141 ülkede 200 milyon insanı harekete geçiren etkinlikteki bu devasa birliktelik, dünya çapında geri dönüşüm çabalarına büyük bir ivme kazandırdı. 1992 yılında Rio de Janeiro'da düzenlenecek Birleşmiş Milletler Dünya Zirvesi'nin önünün açılmasına yardımcı oldu.
Milenyumla birlikte 2000 yılındaki Dünya Günü, dünya çapındaki aktivistleri birbirine bağlamaya yardımcı olacak internete sahipti. 2000 yılındaki organizasyonun bildirisi, “ilk kez internet üzerinden yayımlanan bildiri” olması bakımından önemliydi. Resmi sunumu Hollywood yıldızı Leonardo Di Caprio yaptı. 2000’nin 22 Nisan’ı, 184 ülkede 100 milyonlarca insana ulaştı. Dünya çapında 5.000 çevreci grup organizasyondaki yerini aldı.
Diğer bir kritik tarih ise 2016. “Dünya için Ağaçlar” temasıyla organize edilen 2016 Dünya Günü, 700 milyona yakın kişinin içerisinde yer aldığı bir etkinlik oldu. Fakat bu yılı asıl özel kılan durum, Birleşmiş Milletler'in, iklim hareketi tarihindeki en önemli anlaşma olan Paris İklim Anlaşması’nı imzalamak için Dünya Günü'nü seçmesiydi. 175 ülke liderinin 22 Nisan 2016’da imza attığı bu anlaşma, oldukça büyük ve kapsamlı konulara temas etmesi bakımından son derece değerliydi.

2024’teki Mesaj: Plastik Üretimini Azaltın

Şu an itibarıyla 192 ülkede kutlanan Dünya Günü, kâr amacı gütmeyen Earthday.org tarafından koordine ediliyor. 1970'in ilk Dünya Günü organizatörü ve Earthday.org'un şu anki Yönetim Kurulu Onursal Başkanı Denis Hayes'e göre, her yıl 1 milyardan fazla insanın katıldığı Dünya Günü, yeryüzünün en büyük ve en kapsamlı protesto günü.
Peki Dünya Günü’nün 2024’teki mesajı ne? Earthday.org, 2024 etkinliğinin ana temasını, “Planet vs. Plastics (Gezegen Plastiğe Karşı)” olarak açıkladı. İnsan ve gezegen sağlığı için plastikleri sona erdirme isteğinden taviz verilmeyeceğini açıklayan Earthday.org, tüm plastik üretiminin 2040 yılına kadar %60 oranında azaltılmasını talep ediyor. Neler yapılması gerektiği noktasında da 4 maddelik bir liste paylaşıyor:
“-Plastiğin insan, hayvan ve tüm biyolojik çeşitliliğin sağlığına verdiği zarar konusunda kamuoyunun yaygın farkındalığını teşvik etmek ve bunun sağlık üzerindeki etkileri hakkında daha fazla araştırma yapılmasını talep etmek. Etkilerine ilişkin her türlü bilgiyi kamuya açıklamak,
-2030 yılına kadar tüm tek kullanımlık plastikleri hızla kullanımdan kaldırmak ve Birleşmiş Milletler Plastik Kirliliği Anlaşması'ndaki kaldırma taahhüdünü 2024 yılında yerine getirmek,
-Hızlı moda akımının bir sonucu olarak üretilen büyük miktardaki plastiği sona erdirecek talepkâr politikaları hayata geçirmek,
-Plastiksiz bir dünya inşa etmek için yenilikçi teknolojilere ve malzemelere yatırım yapmak.”
Zorlu Holding, plastik konusunu her daim gündeminde tutuyor. TÜSİAD, Global Compact Türkiye ve SKD Türkiye iş birliğinde hayata geçirilen İş Dünyası Plastik Girişimi (İPG) için hazırlanan “Plastik Taahhütleri Rehberi”nin imzacı şirketlerinden de biri.  28 Temmuz 2020’de başlatılan rehber, şirketlerin plastik kirliliğini azaltma taahhütlerini en etkin şekilde yerine getirebilmeleri için, küresel ağlarla mevcut iş birlikleri ve yapılan araştırma, değerlendirme ve analizlere dayandırılarak hazırlandı. İmzacı şirketlerin plastik taahhütleri düzenli olarak gözden geçiriliyor ve kaydedilen ilerleme her yıl kamuoyu ile paylaşılıyor.